مفصل اخرمی-ترقوه ای در شانه چیست؟
در بالای کتف زائده ای به نام زائده اخرمی(آکرومیون) قرار دارد. مفصلی که در آنجا از اتصال زائده اخرمی به استخوان ترقوه تشکیل می شود مفصل اخرمی-ترقوه ای نام دارد. معمولا یک برآمدگی در این ناحیه وجود دارد، که در برخی افراد معمولا بسیار بزرگ است. این مفصل، مانند بسیاری از مفاصل در بدن، دارای یک دیسک غضروفی یا منیسک داخلی است و انتهای استخوان ها با غضروف پوشیده شده است. این مفصل بوسیله یک کپسول نگه داشته می شود و ترقوه در یک موقعیت مناسب بوسیله دو رباط کلفت و محکم به نام کوراکوکلاویکولر نگه داشته می شود.
مفصل اخرمی-ترقوه ای معمولا چگونه آسیب می بیند؟
مفصل اخرمی-ترقوه ای اغلب زمانی آسیب می بیند که شخص مستقیما روی قسمت شانه می افتد. ضربه وارده به شانه زائده اخرمی را از ترقوه جدا می کند، که باعث رگ به رگ شدن و یا دررفتگی کامل مفصل اخرمی-ترقوه ای می شود. در یک آسیب دیدگی خفیف، رباط هایی که مفصل اخرمی-ترقوه ای را حمایت می کنند فقط کشیده می شوند (درجه اول)، اما با آسیب شدید تر، رباط ها ممکن است تا حدی پاره شوند(درجه دوم) یا به طور کامل پاره شوند(درجه سوم). در شدید ترین آسیب، انتهای ترقوه در زیر پوست بیرون می زند و به صورت یک برآمدگی قابل مشاهده است.
دررفتگی مفصل اخرمی-ترقوه ای چگونه تشخیص داده می شود؟
در بیشتر موارد معاینه بالینی حساسیت و یا کبودی اطراف قسمت فوقانی شانه در نزدیکی مفصل اخرمی-ترقوه ای را نشان خواهد داد، و اگر تشخیص مشکوک باشد می توان با استفاده از عکسبرداری اشعه ایکس مطمئن شد، که در این عکس مفصل سمت آسیب دیده بیمار با مفصل سمت دیگر او مقایسه می شود.
درمان مناسب برای یک مفصل اخرمی-ترقوه ای رگ به رگ شده چیست؟
هنگامی که یک مفصل برای اولین بار رگ به رگ می شود، درمان محافظه کارانه قطعا بهترین درمان است. استفاده از یخ به طور مستقیم بر روی ناحیه شانه برای پیشگیری از تورم و تسکین درد مفید است. می توان بازو را با یک بند حمایل به گردن آویزان کرد که مقداری از وزن شانه را نیز کاهش دهد. حرکت ملایم بازو برای جلوگیری از گرفتگی و خشکی آن مجاز است و دست ورزی با خمیر بتونه برای بهبود عملکرد آرنج، مچ دست و دست بسیار مفید است، اما هر گونه تلاش برای حرکت شدید شانه در اوایل احتمالا منجر به تورم و درد بیشتر خواهد شد.
درمان دررفتگی شانه چه مدت طول می کشد؟
بسته به شدت آسیب دیدگی، ممکن است طی دو تا سه هفته به اندازه کافی خوب شود. در مواردی که آسیب دیدگی شدید باشد، شانه ممکن است بدون جراحی بهبود نیابد.
چه موقع و چرا عمل جراحی برای دررفتگی مفصل اخرمی-ترقوه ای لازم است؟
معمولا جراحی برای مواردی انجام می شود که پس از چند ماه درمان محافظه کارانه درد همچنان باقی مانده یا تغییر شکل غیر قابل قبولی در مفصل ایجاد شده باشد. درد ممکن است با فشار مستقیم بر روی مفاصل بوجود آید، مثلا با فشار نوارهای لباس زیر و لباس کار روی مفصل. گاهی اوقات گرفتگی، صدا دادن خفیف و یا درد مفصل در اثر فعالیت های بالای سر، مانند بلند کردن، پرتاب کردن، یا دراز کردن دست است. در نهایت، در برخی افراد با پوست بسیار نازک و لایه بافت بسیار کم عضله و نرم روی شانه های، استخوان ترقوه برآمده پس از دررفتگی ممکن است بدشکل بشود، چراکه شانه ممکن است نامتعادل به نظر برسد.
آیا دلایل دیگری برای درد و ناتوانی مفصل اخرمی-ترقوه ای وجود دارد؟
ورم مفاصل(آرتریت) ممکن است به صورت یک عارضه جداگانه در مفصل اخرمی-ترقوه ای رخ دهد، و باعث سفتی، درد، و گاهی اوقات تورم گردد. یکی دیگر از شرایط به نام DCO یا ساییدگی استخوان ترقوه دیستال، نیز وضعیت مشابهی،معمولا در افراد جوان که وزنه های سنگین بلند می کنند ایجاد می کند. این عارضه “ساییدگی شانه وزنه بردار ” نامیده می شود.
چه نوع عمل جراحی می تواند عارضه های مفصل اخرمی-ترقوه ای را ترمیم کند؟
ساده ترین نوع جراحی برای آسیب دیدگی مفصل اخرمی-ترقوه ای شامل برش یا برداشتن انتهای ترقوه با استفاده از روش های آرتروسکوپی(مینی جراحی) است(که روش مامفورد نامیده می شود). اگر درد مفصل به دلیل DCO (سایدگی شانه وزنه بردار) و یا ورم مفاصل باشد، و یا دررفتگی مفصل جزئی باشد، این روش می تواند بسیار رضایت بخش باشد. هنگامی که مفصل به شدت جابجا شود، آن موقع روش پیچیده تری نیاز است تا ترقوه به حالت اولیه برگردد. معمولا این عمل، که روش ویور-دان نام دارد، با استفاده از یک برش دو اینچی روی مفصل انجام می شود. انتهای ترقوه برداشته می شود، و رباط از قسمت زیرین زائده آکرومیون به درون انتهای برش شده ترقوه منتقل می شود تا جایگزین رباط های پاره شده در حین دررفتگی گردد. در فاصله زمانی کم، باید با روش آرتروسکوپی مفصل به موقعیت اولیه خود بازگردانده شود، اما در این نقطه، تنها روش های جراحی باز در دسترس امکان پذیر است.
درمان و توانبخشی پس از عمل جراحی چیست؟
پس از عمل جراحی، درمان بستگی به نوع عمل جراحی انجام شده دارد. معمولا هنگامی که روش جراحی مامفورد با استفاده از تکنیک های آرتروسکوپی انجام می شود، بازو را می توان با یک بند حمایل نگه داشت. حمام کردن پس از سه روز مجاز است، و تمرینات آرنج، مچ دست، و دست بلافاصله آغاز می شود. بلند کردن اجسام تا مدت سه هفته ممنوع است، اما پس از آن، ورزش تدریجی و فعالیت های حرکتی به محض وجود نشانه های بهبود بیماری از سر گرفته شود.
هنگامی که روش ویور-دان (بازسازی رباط های پاره) نیاز باشد، حدود دو یا سه هفته به زمان بی تحرکی قبل از آغاز تمرینات حرکتی افزوده می شود. این مدت زمان اجازه می دهد تا رباط ترمیم یابد. در غیر این صورت، برنامه تمرین ورزشی مانند برنامه ذکر شده فوق برای روش مامفورد است.
