تعویض مفصل شانه و همه آنچه باید بدانید!

تعویض مفصل شانه در مقایسه با تعویض زانو یا مفصل ران رواج کمتری دارد ولی به همان اندازه در کاهش درد مفصل موثر است. عمل تعویض شانه اولین بار در دهه ی ۱۹۵۰ در ایالات متحده برای درمان شکستگی شدید شانه انجام شد. طی این سالها، تعویض مفص شانه برای سایر وضعیت های دردناک شانه از قبیل شکل های مختلف ورم مفاصل، مورد استفاده قرار گرفته است.

اگر شما به تازگی شروع به جستجوی روش های درمانی کرده اید یا حتی تصمیم به عمل تعویض مفصل شانه گرفته اید، این مقاله به شما کمک می کند تا درباره ی این روند ارزشمند آگاهی بیشتری پیدا کنید.

جراحی تعویض مفصل شانه چیست؟

اگر درمان های غیر جراحی نظیر دارو درمانی و تغییرات حرکتی دیگر در کاهش درد موثر نباشند، ممکن است شما به فکر عمل تعویض مفصل شانه بیفتید. عمل تعویض مفصل مانند سایر جراحی های شانه روندی موثر و ایمن برای کاهش درد است و به شما کمک میکند تا فعالیت های روزانه تان را از سر بگیرید.

در عمل تعویض مفصل، قسمت های آسیب دیده ی شانه برداشته می شوند و با مواد مصنوعی که پروتز( اندام ساختگی) نامیده می شوند، جایگزین می شوند. موارد تعویض میتواند شامل فقط تعویض سر استخوان  بازو (توپ) یا تعویض هم توپ و هم حفره (گلنوئید) باشد.

طبق گفته ی آژانس تحقیقات مراقبت های سلامتی و کیفیت، امروزه حدود ۵۳۰۰۰ نفر در سال عمل تعویض مفصل شانه انجام می دهند. این آمار در مقایسه با بیش از ۹۰۰۰۰۰ آمریکایی است که در سال عمل تعویض زانو و مفصل ران انجام می دهند.

آناتومی مفصل شانه

شانه شما از سه استخوان تشکیل شده است: استخوان بالای بازو (استخوان بازو)، استخوان پهن شانه ( استخوان کتف) و استخوان ترقوه (ترقوه). مفصل شانه یک مفصل “توپ و حفره ای” است: توپ یا سر استخوان بازوی شما به حفره ای کم عمق در استخوان کتف متصل می شود.این حفره گلنوئید نامیده می شود.

سطح استخوان هایی که با یکدیگر در تماس اند پوشیده از غضروف مفصلی ( ماده ای نرم که از استخوان ها محافظت می کند و آنها را قادر می سازد تا به راحتی حرکت میکنند) است. ماده ای باریک و نرم که غشای سینویال (بافت همبند رگ داری که کپسول مفصلی، مفاصل متحرک، کیسه زلالی و غلاف های تاندون را مفروش می کند) نامیده می شود، سایر سطوح داخل مفصل شانه را می پوشاند. در شانه ای سالم، این غشا مقدار اندکی سیالی ایجاد می کند که غضروف را روان می سازد و احتمال هر گونه شکستگی در شانه را کاهش می دهد.

ماهیچه ها و عصب هایی(تاندون) که اطراف شانه را احاطه میکنند باعث پایداری و تقویت آن می شود.

تمامی این ساختارها به شانه اجازه میدهند تا بر خلاف سایر مفاصل در بدن در حیطه ی گسترده تری حرکت کند.

دلایل تعویض مفصل شانه

درد یا ناتوانی شانه چندین علت دارد که بیمار را وادار می کند تا عمل تعویض مفصل را در نظر بگیرد.

آرتروز ( بیماری تخریبی مفصل)

این بیماری نوعی آرتریت یا التهاب مفصلی “ساییدگی و پارگی” مرتبط با سن است. این بیماری معمولا در بیماران بالای ۵۰ سال اتفاق می افتد اما ممکن است در افراد جوانتر نیز دیده شود. غضروفی که اطراف استخوانهای شانه را پوشش می دهند نازک شده و سپس ساییده می شوند. سپس استخوانها بر روی یکدیگر ساییده می شوند. پس از مدتی مفصل شانه سفت و دردناک می شود.

متاسفانه، هیچ راهی برای جلوگیری از پیشرفت آرتروز وجود ندارد. این مسئله یکی از شایع ترین دلایلی است که باعث عمل تعویض شانه می شود.

روماتیسم مفصلی ( آرتریت روماتوئید)

در این بیماری غشای سینویال که مفصل را احاطه کرده، ملتهب شده و سفت می شود. این التهاب مزمن می تواند به غضروف آسیب برساند و در واقع باعث آسیب دیدگی غضروف، درد و سفتی می شود. روماتیسم مفصلی شایعترین نوع از گروه بیماری هایی است که ” ورم مفصل التهابی” نامیده می شوند.

التهاب مفصل بعد از ضربه

این عارضه می تواند در پی آسیب شدید شانه به وجود آید. شکستگی استخوانهای شانه یا ساییدگی عصب های(تاندون) و رباط های شانه ممکن است در طول زمان به غضروف مفصلی آسیب برساند. این امر باعث درد شانه و محدودیت عملکرد شانه می شود.

پارگی روتاتور کاف (rotator cuff)

فردی بیمار با پارگی زیاد و مزمن ماهیچه ی چرخشی سردست یا هرگونه اختلالات روتاتور کاف شانه یا عضله چرخاننده بازو ممکن است به بیماری مفصلی سردست ماهیچه چرخشی تبدیل شود.در چنین شرایطی، تغییرات در مفصل شانه به دلیل پارگی سردست ماهیچه ی چرخشی ممکن است منجر به التهاب مفصل و تخریب غضروف مفصل گردد.

بافت مردگی (نکروز) بی خونی (استونکروز)

بافت مردگی بی خونی وضعیتی دردناک است و زمانی اتفاق می افتد که منبع خون به استخوان قطع شده باشد. به دلیل اینکه سلول های استخوانی بدون منبع خون می میرند، نکروز بی خونی می تواند شدیدا باعث تخریب مفصل شانه شود و منجر به التهاب مفصلی شود. استفاده طولانی مدت از استروئید ها، شیرجه ی عمیق در دریا، شکستگی شدید شانه، بیماری سلول داسی شکل و استفاده مفرط الکل، فاکتورهای خطر برای نکروز بی خونی هستند.

شکستگی های شدید

شکستگی شدید شانه دلیل شایع دیگری است که باعث عمل تعویض شانه می گردد. زمانیکه سر استخوان بازوی بالا خرد شود، ممکن است برای پزشک بسیار دشوار باشد که تکه های استخوان را دوباره سر جایشان قرار دهد. به علاوه، ممکن است منبع خون تکه های استخوان نیز قطع شده باشد. در چنین مواردی، جراح احتمالا تعویض شانه را پیشنهاد می کند. بیماران مسن تر با سابقه ی پوکی استخوان ریسک بالاتری برای شکستگی شدید شانه دارند.

عمل تعویض شانه ی پیشین ناموفق

هرچند نادر ولی بعضی از عمل های تعویض شانه در اکثر مواقع به دلیل شل شدن، فرسودگی، عفونت و در رفتگی ایمپلنت، ناموفق هستند.وقتی این اتفاق می افتد، عمل تعویض مفصل ثانویه ای- عمل اصلاح(بازبینی) – ضروری است.

پیشرفت های ارتوپدی (استخوان پزشکی)

ممکن است پزشک خانوادگیتان شما را برای ارزیابی دقیق جهت تشخیص اینکه این جراحی برای شما مفید است یا نه، به جراح ارتوپد ارجاع دهد.

بیشتر بخوانید: شانه یخ زده

آیا تعویض مفصل شانه مناسب شماست؟

تصمیم گیری برای عمل تعویض شانه باید تصمیمی مشارکتی میان شما، خانواده تان، پزشک خانوادگی شما و جراح ارتوپدی شما باشد.

• دلایل متعددی وجود دارد که ممکن است پزشک شما عمل تعویض شانه را به شما پیشنهاد دهد. افرادی که از عمل جراحی بهره می برند عموما دارای مشخصات زیر هستند:

• درد شدید شانه که فعالیت های روزانه مانند گشتن درون کابینت، لباس پوشیدن، آرایش کردن و شست و شو را مختل می کند.

• درد ملایم تا شدید هنگام استراحت. این درد ممکن است به اندازه ای شدید باشد که مانع از خواب مناسب شبانه شود.

• عدم حرکت و یا ضعف در شانه.

• عدم موفقیت در بهبود اساسی با سایر درمانها، نظیر: دارودرمانی با داروهای ضد التهاب، تزریق کوتیزون یا فیزیوتراپی.

ارزیابی جراح ارتوپد برای تعویض مفصل شانه

معاینات لازم برای تعویض مفصل توسط بهترین جراح شانه شامل پندین بخش است:

سابقه ی پزشکی: جراح اتوپدتان اطلاعاتی درمورد سلامت عمومی شما جمع آوری کند و سوالاتی درباره ی میزان درد شانه و توان عملکردتان بپرسد.

معاینه ی فیزیکی: در این بخش، میزان حرکت، استحکام و توان شانه مورد ارزیابی قرار می گیرند.

رادیوگرافی (پرتونگاری): این عکسها به تشخیص میزان آسیب دیدگی در شانه شما کمک می کنند. این عکسها می توانند نشانگر از بین رفتن فاصله ی مفصل نرمال بین استخوانها، پهن شدگی یا بی قاعدگی در شکل استخوانها، زوائد استخوانی و تکه های غضروف و استخوان آزادی که ممکن است در داخل مفصل شناور باشند، هستند.

سایر معاینات: گاهی اوقات به آزمایش خون، اسکن ام آر آی یا اسکن استخوان نیاز است تا وضعیت استخوان و نسوج نرم شانه ی شما مشخص شود.

جراح ارتوپد شما نتایج حاصل از آزمایشات را در حضور شما مرور میکند و در مورد اینکه آیا تعویض مفصل بهترین شیوه برای کاهش درد و افزایش کارکرد شماست با شما به بحث می پردازد. سایر روش های درمانی – شامل دارو درمانی، تزریق، فیزیوتراپی یا سایر انواع جراحی – نیز مطرح می شوند.

انواع روش های تعویض مفصل شانه

جراحی تعویض شانه به شدت فنی است. اینکار باید توسط یک تیم جراحی باتجربه در این زمینه انجام شود.

روش های تعویض شانه ی متفاوتی دارد. جراح شما وضعیتتان را قبل از هر تصمیم گیری به دقت بررسی می کند. پزشکتان با شما در مورد اینکه کدام نوع تعویض با نیازهای درمانی شما بهترین تطابق دارد، بحث می کند. برای سوال در مورد اینکه کدام نوع ایمپلنت برای شما استفاده خواهد شد و چرا آن نوع خاص برای شما مناسب است، تردید نکنید.

تعویض کامل مفصل شانه

تعویض کامل شانه معمولا شامل تعویض سطوح مفصل آرتریتی با یک توپ فلزی کاملا صیقلی است که متصل به یک میله و حفره ای پلاستیکی است.

این اجزا در سایزهای مختلفی وجود دارند. آنها ممکن است به استخوان چسبانده شوند یا با پرس فیت (نوعی اتصال بین دو بخش که بعد از فشردن دو بخش به یکدیگر با اصطکاک به هم می چسبند.) اگر جنس استخوان شما خوب باشد، جراح ممکن است از روش غیرچسباندنی(پرس فیت) اجزای شانه ای استفاده کند. اگر استخوان نرم باشد، اجزای شانه با چسب استخوان کاشته شوند(ایمپلنت شوند) در اکثر موارد، یک بخش گلنوئید(حفره) تمام پلاستیکی با چسب استخوان کاشته می شود.

کاشت بخش گلنوئید در موارد زیر توصیه نمی شود:

• گلنوئید، غضروف خوبی داشته باشد.

• استخوان گلنوئید شدیدا ناقص باشد.

• عصب های(تاندون) سردست ماهیچه ی چرخشی  (rotator cuff) به طرز جبران ناپذیری پاره شده باشد.

• بیمارانی با آرتروز استخوان بر استخوان و عصب های(تاندون) سردست ماهیچه ی چرخشی  (rotator cuff) سالم، عموما داوطلبان مناسبی برای تعویض کامل شانه ی مرسوم هستند.

نیمه آرتروپلاستی

(ایجاد مفصل مصنوعی و جدید یا به کار انداختن مفصل مبتلا به جمود بوسیله جراحی ترمیمی یا جراحی پلاستیک بر روی آن) دنباله دار (میله دار) را گویند. بسته به وضعیت شانه شما، جراح ممکن است تنها توپ را تعویض کند. این پروسه نیمه آرتروپلاستی نامیده می شود. در نیمه آرتروپلاستی مرسوم، مانند اجزای استفاده شده در تعویض کامل شانه،استخوان شانه با توپ و میله ی فلزی تعویض می شود. این عمل نیمه آرتروپلاستی میله دار نامیده می شود.

بعضی از جراحان نیمه آرتروپلاستی را زمانی که سر استخوان شانه شدیدا شکسته باشد اما حفره حالت طبیعی داشته باشد، پیشنهاد می کنند. سایر نکات برای نیمه آرتروپلاستی شامل موارد زیر هستند:

• آرتریتی (ورم مفاصلی) که تنها سر استخوان شانه را درگیر کرده است ولی گلنوئید و سطح غضروفی سالمی دارد.

• شانه هایی با استخوان های شدیدا ضعیف در قسمت گنوئید.

• بعضی از شانه ها با سر ماهیچه ی چرخشی (rotator cuff) شدیدا پاره شده و آرتریتی( ورم مفاصلی)

• گاهی اوقات، جراحان در اتاق عمل و حین جراحی تصمیم می گیرند که عمل تعویض کامل شانه یا نیمه آرتروپلاستی را انجام دهند.

نکته مهم: تحقیقات نشان می دهد که بیماران با سابقه ی آرتروز دردشان با عمل آرتروپلاستی کامل شانه بهتر بهبود می یابد تا با نیمه آرتروپلاستی.

نیمه آرتروپلاستی سطحی (رویه گذاری مجدد)

نیمه آرتروپلاستی سطحی تنها شامل تعویض سطح مفصل سر استخوان شانه با یک پروتز کلاه مانند بدون میله است. این عمل به خاطر مزیت نگهداری استخوان، به کسانی که آرتریت شانه دارند به جای تعویض شانه ی میله دار مرسوم، پیشنهاد می شود.

اگر شرایط زیر را دارید، نیمه آرتروپلاستی سطحی ممکن است برای شما مناسب باشد:

• هیچ شکستگی تازه ای در گردنه یا سر استخوان شانه وجود نداشته باشد.

• دلیلی برای نگهداری استخوان شانه وجود داشته باشد.

• برای بیمارانی که جوان یا پرتحرک هستند، عمل آرتروپلاستی سطحی از ریسک فرسودگی و شل شدن اجزا جلوگیری میکند که این اتفاق ممکن است در این بیماران به دلیل انجام تعویض کامل شانه ی مرسوم رخ دهد. به دلیل ماهیت بیشتر نگهدارنده ی این عمل، ممکن است بعدا و در شرایط اضطراری، آرتروپلاستی سطحی راحت تر به تعویض کامل شانه تبدیل می شود.

تعویض کامل مفصل شانه ی معکوس

نوع دیگری از تعویض شانه، تعویض کامل شانه ی معکوس نامیده می شود. تعویض کامل شانه ی معکوس برای کسانی استفاده می شود که:

• پارگی کامل سر ماهیچه ی چرخشی (rotator cuff)همراه با ضعف شدید دست دارند.

• اثرات آرتریت شدید و پارگی سر ماهیچه ی چرخشی (rotator cuff) دارند.(بیماری مفصلی سر ماهیچه ی چرخشی) دارند.

• داشتن سابقه ی عمل تعویض شانه ی قبلی که با شکست روبرو شده است.

برای این افراد، تعویض کامل شانه ی مرسوم می تواند باز هم با درد همرام باشد. همچنین ممکن است این افراد قادر نباشند تا بازویشان را ۹۰ درجه بالا بیاورند. اگر کسی قادر نباشد که دستش را از کنار شانه بالا بیاورد، ناتوانی شدیدی محسوب می شود.

در تعویض کامل شانه ی معکوس، حفره و توپ فلزی عوض می شوند. بدین معنی توپ فلزی به استخوان شانه و حفره ای پلاستیکی به استخوان بالای بازو وصل می شود. این کار به بیمار اجازه می دهد که از ماهیچه ی سه گوش به جای سر ماهیچه ی چرخشی پاره شده برای بلند کردن دست استفاده کند.

مراحل جراحی تعویض مفصل شانه

قبل از جراحی، پزشک برنامه آمادگی های قبل از تعویض مفصل شانه را به شما ارائه خواهد کرد. پیش از فرارسشیدن زمان عمل، باید تمامی تست‌ها و اسکن‌های مورد نیاز را انجام دهید. همچنین، ممکن است پزشک شما از شما بخواهد تا قبل از جراحی مسائلی مانند داروهایی که مصرف می‌کنید یا بیماری‌های مزمنی که دارید، را به او اطلاع دهید.

• در روز جراحی، شما تحت تأثیر بی حسی یا بی حسی کلی قرار می‌گیرید.

• پس از ایجاد برش کوچک در ناحیه شانه، پزشک ممکن است با استفاده از آرتروسکوپ (ابزاری که دوربین و ابزار جراحی را به مفصل می‌رساند) به مفصل شانه دسترسی پیدا کند و مفصل آسیب‌دیده را تعویض کند.

• پس از جراحی، شما به بخش ریکاوری منتقل می‌شوید.

• پرستاران و پزشکان مراقبت و مانیتورینگ لازم را از شما دارند تا مطمئن شوند که شما در حال بهبودی بهترین شکل ممکن هستید. همچنین، ممکن است به شما تمرینات فیزیوتراپی داده شود تا عضلات شانه را تقویت کنید و بهبودی سریع‌تری داشته باشید.

خطرات جراحی تعویض مفصل شانه

جراح ارتوپد شما ریسک و عوارض احتمالی تعویض مفصل شانه را توضیح می دهد که شامل عوارضی می شود که مربوط به خود جراحی است و عوارضی که بعد از جراحی در طی زمان ممکن است اتفاق بیفتد. زمانی که عوارض رخ میدهند، اکثرا با موفقیت قابل درمانند. عوارض احتمالی شامل موارد زیرند:

• عفونت
• مشکلات برای پروتز نصب شده
• صدمه ی عصبی

جراحی تعویض مفصل شانه چقدر طول می کشد؟

فرآیند تعویض مفصل شانه با وسایل مصنوعی، معمولا، حدود ۲ ساعت طول می کشد. بعد از جراحی شما به اتاق ریکاوری منتقل می شوید؛ جایی که تا چند ساعت بعد در آنجا می مانید در حالیکه بر روند به هوش آمدن شما از زیر بیهوشی نظارت می شود. بعد از اینکه به هوش آمدید، به اتاقتان در بیمارستان منتقل می شوید.

آخرین تحقیقات تعویض مفصل شانه

کارهایی برای طراحی و پیشرفت تعویض شانه بهتر و جدیدتر که بتواند با شیوه های جراحی کمتر تهاجمی انجام شود، صورت گرفته است. محققان در حال جمع آوری اطلاعاتی هستند که مشخص می کند کدام نوع جراحی تعویض شانه برای کدام بیمار مناسب تر است.این اطلاعات به جراح شما اجازه می دهد که بهترین توصیه را برای درمان شانه ی مبتلا به ورم مفاصل (آرتریتی)، بکند.