تعویض مفصل زانو یکی از جراحی‌های پیشرفته و مؤثر در حوزه پزشکی است که برای درمان بیمارانی که با مشکلات جدی مفصل زانو روبرو هستند، تعیین شده است. با پیشرفت فناوری و تکنیک‌های جراحی، تعویض مفصل زانو به یکی از روش‌های اصلی و موثر در بهبود عملکرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به آسیب‌ها و بیماری‌های مفصل زانو تبدیل شده است. در این مقاله به بررسی عمل تعویض مفصل زانو، فناوری‌های مورد استفاده، فرآیند جراحی و انواع تکنیک های مورد استفاده می‌پردازیم.
عمل تعویض مفصل زانو چیست؟
عمل تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی یکی از روش های جراحی برای کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل زانو است. در این جراحی، بخش‌های آسیب دیده مفصل زانو شامل استخوان ران، کاسه زانو و ساق پا برداشته و یک مفصل مصنوعی (پروتز) جایگزین آنها می‌شود. پروتزها می توانند از جنس فلز، سرامیک یا پلاستیک قوی ساخته شوند.
همه چیز درباره انواع روش های جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی زانو را می توان بر اساس وسعت جراحی و قسمت هایی تعویض می شود به چند نوع دسته بندی کرد. در ادامه انواع اصلی جراحی های تعویض مفصل زانو آورده شده است.
تعویض کامل مفصل زانو (TKR)
کل مفصل زانو با اجزای مصنوعی جایگزین می شود. این روش شامل لایه برداری بخش های زیر و جایگزینی یک پروتز است:
- انتهای استخوان ران
- بالای استخوان ساق پا
- قسمت پشتی کشکک
رایج ترین نوع جراحی تعویض مفصل زانو است و معمولاً برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو یا آسیب مفصلی گسترده توصیه می شود.
تعویض جزئی زانو (PKR)
به عنوان تعویض تک جداره ای زانو نیز شناخته می شود، زمانی انجام می شود که تنها یک قسمت از سه قسنت زیر دیده باشد:
- محفظه داخلی
- جانبی (خارج)
- پاتلوفمورال (جلو)
در تعویض جزئی زانو، تنها قسمت آسیب دیده تعویض می شود و استخوان و غضروف سالم حفظ می شود. این روش نسبت به تعویض کامل زانو کمتر تهاجمی است.
تعویض دو طرفه زانو
در تعویض دوطرفه زانو، هر دو زانو به طور همزمان تعویض می شوند. این کار را می توان به صورت یک عمل جراحی با یک مرحله انجام داد
- ابتدا یک زانو جراحی خواهد شد.
- بدون فاصله عمل دوم انجام می شود.
تعویض همزمان مفاصل زانو معمولاً برای بیماران مبتلا به آرتریت شدید در هر دو زانو که از سلامت کلی خوبی برخوردار هستند، توصیه می شود.
دلایل و اهداف تعویض مفصل زانو چیست؟
تعویض مفصل زانو که به عنوان آرتروپلاستی زانو نیز شناخته می شود، یک روش جراحی است که معمولاً برای افرادی که آسیب شدید زانو یا درد مزمن زانو دارند توصیه می شود که به طور قابل توجهی کیفیت زندگی آنها را مختل می کند. در اینجا چند دلیل رایج برای در نظر گرفتن تعویض مفصل زانو آورده شده است:
استئوآرتریت: این شایع ترین دلیل تعویض مفصل زانو که منجر به تجزیه غضروف، درد، تورم و سفتی می شود.
آرتریت روماتوئید: یک بیماری خود ایمنی که باعث التهاب مزمن مفاصل، درد، تورم و آسیب مفاصل می شود.
آرتروز پس از سانحه: پس از حوادثی مانند شکستگی، پارگی رباط یا آسیب منیسک که به غضروف زانو آسیب می رسانند.
نکروز آواسکولار: خون رسانی به استخوان مختل شده و منجر به مرگ بافت استخوانی می شود.
دردهای شدید زانو: که با درمان های کم تر تهاجمی مانند داروها، فیزیوتراپی یا تزریق بهبود نمیابد.
تغییر شکل: شرایطی مانند خمیدگی شدید (واروس) یا زانوهای ضربه ای (والگوس) می تواند منجر به ساییدگی و پارگی ناهموار در مفصل زانو شود و به طور بالقوه نیاز به تعویض زانو برای بازگرداندن تراز و عملکرد مناسب داشته باشد.
کاهش تحرک و کیفیت زندگی: وقتی مشکلات زانو به شدت تحرک را محدود می کند، راه رفتن، بالا رفتن از پله ها یا انجام فعالیت های روزانه را دشوار می کند، تعویض زانو می تواند به بازیابی عملکرد و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
سایر درمان های ناموفق: اگر درمان‌های غیرجراحی مانند داروهای ضد درد، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی، تزریق کورتیکواستروئید و اصلاح سبک زندگی تسکین کافی ایجاد نکرد، ممکن است تعویض زانو توصیه شود.
التهاب و تورم مزمن زانو: التهاب و تورم مداوم زانو که با درمان های غیرجراحی بهبود نمی یابد، می تواند نشانه ای برای تعویض زانو باشد.
استئوفیت: تشکیل خارهای استخوانی (استئوفیت) در اطراف مفصل زانو به دلیل آرتروز می تواند باعث درد و محدودیت حرکتی شود که به طور بالقوه نیاز به جراحی دارد.
جراحی تعویض مفصل زانو چه مزایایی دارد؟
تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو می تواند مزایای زیادی را برای افرادی که از درد و ناتوانی شدید زانو رنج می برند ارائه دهد. در اینجا برخی از مزایای اصلی تعویض مفصل زانو آورده شده است:
تسکین درد: مهمترین مزیت جراحی تعویض مفصل زانو تسکین قابل توجه درد مزمن زانو است. بیمارانی که دچار مشکلاتی نظیر استئوآرتریت یا آرتریت روماتوئی هستند، با انجام این عمل اغلب کاهش قابل توجهی در درد را تجربه می کنند.
بهبود تحرک: مشکلات مفصل زانو می تواند تحرک را به شدت محدود کند و انجام کارهای روزمره مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله ها یا بلند شدن از روی صندلی را دشوار کند. تعویض زانو می تواند دامنه حرکتی مفصل زانو را بازیابی و آن را بهبود بخشد.
بهبود کیفیت زندگی: با کاهش درد و بهبود عملکرد زانو، جراحی تعویض زانو می تواند کیفیت کلی زندگی را بهبود بخشد. بیماران می‌توانند به سرگرمی‌ها و فعالیت‌هایی که به دلیل درد زانو قادر به انجام آن ها نبوده اند، بازگردند.
عملکرد بهتر مفصل: یک مفصل زانو مصنوعی جدید می تواند حرکت نرمتر و پایدارتری را در مقایسه با زانوی طبیعی آسیب دیده یا با آرتروز ارائه دهد. این مسئله می تواند عملکرد کلی مفصل را تا حد قابل بهبود بخشد.
نتایج بلند مدت: تعویض‌های زانو مدرن به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بادوام باشند و می‌توانند برای سال‌ها دوام داشته باشند و درازمدت از درد و اختلال زانو تسکین دهند. بسیاری از بیماران برای 15 تا 20 سال یا بیشتر مزایایی را تجربه می کنند.
کاهش وابستگی به دارو: بیماران اغلب متوجه می شوند که پس از جراحی تعویض زانو به داروهای مسکن کمتری نیاز دارند، که خطر عوارض جانبی مرتبط با استفاده طولانی مدت از مسکن ها را کاهش می دهد.
جراحی تعویض مفصل زانو چگونه انجام می شود؟
جراحی تعویض مفصل زانو که به عنوان آرتروپلاستی زانو نیز شناخته می شود، عملی است که در آن مفصل زانو آسیب دیده با مواد مصنوعی جایگزین می شود. این جراحی معمولاً برای تسکین درد و بازیابی عملکرد در بیماران مبتلا به آرتریت شدید زانو یا سایر شرایط ناتوان کننده زانو انجام می شود.ممکن است این سوال برای شما ایجاد شده باشد که برای تعویض مفصل زانو چه باید کرد؟
آمادگی قبل از عمل
قبل از جراحی، بیماران تحت یک ارزیابی پزشکی کامل از جمله آزمایش خون، مطالعات تصویربرداری (مانند اشعه ایکس یا MRI) و ارزیابی سلامت کلی قرار می گیرند. علاوه بر این، جراح در مورد روش، خطرات احتمالی و مراقبت های پس از عمل با بیمار صحبت خواهد کرد.
بیهوشی
فرآیند جراحی با بیهوش کردن بیمار شروع می شود. بیماران یا تحت بیهوشی عمومی قرار می گیرند، که آنها را در طول مدت عمل به خواب می برد، یا بی حسی موضعی (نخاعی یا اپیدورال)، که بخش پایین بدن را بی حس می کند.
برش
جراح برای دسترسی به مفصل، برشی روی زانو ایجاد می کند. طول و محل برش بسته به نوع جراحی و تصمیم جراح متفاوت است. به طور معمول، برش لازم برای این عمل حدود 6 تا 10 اینچ طول دارد.
برداشتن بافت آسیب دیده
جراح با دقت غضروف و استخوان آسیب دیده را از سطح مفصل زانو خارج می کند. این شامل باز کردن انتهای استخوان ران (استخوان ران) و تیبیا (استخوان ساق پا) و در برخی موارد، قسمت زیرین کشکک (کاسه زانو) است.
کاشت پروتز
سپس جراح سطوح استخوانی را طوری شکل می دهد که با اجزای پروتز متناسب باشد. پروتز معمولاً از سه بخش تشکیل شده است:
- جزء فمورال: ساخته شده از فلز، روی انتهای استخوان ران قرار می گیرد.
- جزء تیبیا: ساخته شده از فلز و پلاستیک، روی قسمت بالای استخوان درشت نی قرار می گیرد.
- جزء کشکک: ساخته شده از پلاستیک، در صورت نیاز ممکن است به پشت کشکک متصل شود.
اجزاء معمولاً با استفاده از سیمان استخوان یا در برخی موارد با روشی بدون سیمان در جای خود ثابت می شوند که به استخوان اجازه می دهد تا به داخل پروتز رشد کند.
تراز و تعادل
جراح اطمینان حاصل می کند که مفصل جدید به درستی تراز و متعادل شده است. این مرحله برای عملکرد صحیح زانو و برای طول عمر ایمپلنت بسیار مهم است.
بخیه و پانسمان
هنگامی که پروتز به طور صحیح در جای خود قرار گرفت، جراح برش را با زدن بخیه می بندد. یک باند استریل برای محافظت از زخم اعمال و پانسمان انجام می شود.
مراقبت های بعد از عمل
پس از جراحی، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می شود و در آنجا با از بین رفتن بیهوشی تحت نظارت دقیق قرار می گیرد. مدیریت درد، فیزیوتراپی و داروها برای جلوگیری از لخته شدن خون بلافاصله پس از جراحی شروع می شود.
بعد از تعویض مفصل زانو باید چه کنیم؟
پس از عمل تعویض مفصل زانو، بسیاری از مراقبت‌ها و توصیه‌های مهم وجود دارد که برای بهبود بهتر و بازگشت به فعالیت‌های روزمره باید رعایت شوند. اولین مورد اهمیتی که باید به آن توجه شود، توصیه‌های پزشک مربوط به فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی است.
این تمرینات کمک می‌کنند تا قدرت عضلات زانو افزایش یابد و استحکام بیشتری به مفصل بدهند. همچنین، رعایت دستورات پزشک مربوط به تغذیه، مراقبت از جراحی و داروهای تجویز شده نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به طور کلی، پس از عمل تعویض مفصل زانو، ادامه دادن مراقبت‌های پزشکی و پیگیری دقیق نکات توصیه شده، کمک می‌کند تا فرآیند بهبودی بهتری را تجربه کنید و از نتایج مثبت این جراحی بهره‌مند شوید.
6 نکته مهم در انجام جراحی تعویض مفصل زانو که باید بدانید!
- انتخاب زمان مناسب برای انجام عمل تعویض مفصل زانو امری بسیار مهم است.
- قبل از انجام عمل تعویض مفصل زانو، باید به دقت تمامی دستورات و راهنمایی های پزشک را دنبال کنید.
- انتخاب یک جراح ماهر و با تجربه در انجام عمل تعویض مفصل زانو امری بسیار اساسی است. تجربه و تخصص جراح می‌تواند تاثیر بسزایی در موفقیت انواع جراحی زانو داشته باشد.
- تهیه برنامه تمرینات فیزیوتراپی پس از جراحی و آگاهی از نکات مراقبتی پس از عمل، نقش بسیار مهمی در موفقیت جراحی دارد.
- پیروی از دستورات پزشک، انجام تمرینات فیزیوتراپی و مراقبت از محل جراحی نقش کلیدی در بهبودی سریعتر بیمار دارد.
- قبل از انجام عمل تعویض مفصل زانو، باید با تمامی عوارض و پیامدهای ممکن این جراحی آشنا شوید و با پزشک خود در مورد آنها مشورت کنید.
جدیدترین شیوه جراحی زانو چیست؟
در سال 2024 روش ها و تکنیک های جدیدی برای انجام جراحی زانو معرفی شده است. این تکنیک از فناوری کامپیوتری برای کمک به جراح در برنامه ریزی و انجام تعویض زانو با دقت بیشتر استفاده می کند. جراحی به کمک کامپیوتر صحیح قرار دادن پروتز زانو را بهبود بخشد و در نتیجه طول عمر ایمپلنت را افزایش دهد.
تعویض زانو با کمک رباتیک شامل استفاده از یک سیستم روباتیک برای کمک به جراح در انجام این عمل می شود. این ربات زمان جراحی را کاهش و دقت برش استخوان را افزایش می دهد.
برای جراحی تعویض مفصل زانو به چه کسی مراجعه کنیم؟
برای جراحی تعویض مفصل زانو باید به یک جراح ارتوپد متخصص در زمینه جراحی های مفصل زانو مراجعه کنید. جراحان ارتوپد آموزش و تجربه لازم برای تشخیص و درمان مشکلات پیچیده مفاصل، از جمله تعویض مفصل زانو، را دارند. دکتر حمیدرضا اصلانی فوق تخصص آرتروسکوپی و جراحی زانو از آمریکا با سابقه هزاران جراحی زانو آماده کمک به شما برای انجام این جراحی هستند.
