دررفتگی مفصل شانه یکی از آسیب های بسیار شایع در ناحیه شانه به شمار می رود. بر اساس آمار، میزان شیوع دررفتگی شانه در جمعیت عمومی حدود 1.7 درصد گزارش شده است، به این معنی که تقریباً 17 نفر از هر 1000 نفر در طول زندگی خود دچار این مشکل می‌شوند. این میزان در بین افراد جوان و فعال بیشتر است، به ویژه در ورزشکاران مانند فوتبالیست ها و بسکتبالیست ها. مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض خطر دررفتگی شانه قرار دارند و این مشکل معمولاً در سنین 20 تا 30 سالگی بیشتر مشاهده می شود.
دررفتگی مفصل شانه چیست؟
دررفتگی مفصل شانه حالتی است که در آن استخوان بازو (هومروس) از حفره‌ی مفصل شانه (گلنویید) خارج می شود و باعث ایجاد درد شدید، کاهش حرکت و تغییر شکل ظاهری شانه می گردد. این وضعیت معمولاً به دلیل ضربه های شدید، سقوط یا حرکات ناگهانی و نامناسب بازو رخ می دهد و منجر به آسیب دیدگی رباط ها، تاندون ها و عضلات اطراف مفصل شانه می شود.
جالب است بدانید که مفصل شانه، متحرک‌ترین مفصل بدن است و همین امر آن را مستعد در رفتگی می‌کند. نکته جالب دیگر این است که حدود 95٪ از در رفتگی‌های شانه به سمت جلو رخ می‌دهد. ورزشکاران حرفه‌ای، به ویژه در رشته‌هایی مانند راگبی، هاکی روی یخ و ژیمناستیک، بیشتر در معرض این آسیب قرار دارند.
دلایل در رفتن شانه
دلایل در رفتن شانه (دررفتگی شانه) می تواند شامل موارد زیر باشد:
- ضربه یا آسیب مستقیم: ضربه مستقیم به شانه می‌تواند باعث شود که استخوان بازو از حفره گلنویید در استخوان کتف خارج شود. این اتفاق معمولاً در فعالیت های ورزشی، حوادث رانندگی، یا سقوط رخ می‌دهد.
- حرکات شدید یا ناگهانی: حرکات شدید و ناگهانی، به ویژه اگر در حالتی انجام شود که شانه در یک موقعیت نامناسب قرار دارد، می‌تواند منجر به دررفتگی شانه شود.
- ضعف عضلات و رباط ها: ضعف در عضلات و رباط های اطراف شانه می‌تواند باعث خروج راحت مفصل شانه باز جای خود شود. این ضعف به دلیل بیماری های عضلانی یا عدم تمرین کافی ایجاد می شود.
- بیماری های مفصلی: برخی بیماری های مفصلی مانند آرتروز می توانند باعث ضعیف شدن مفصل شانه و در نتیجه دررفتگی آن شوند.
- جراحی های قبلی: افرادی که قبلاً جراحی شانه انجام داده اند، در معرض خطر بیشتری برای دررفتگی شانه قرار دارند.
- ژنتیک و ساختار بدن: برخی افراد به طور طبیعی دارای رباط ها و مفاصل شل تری هستند که باعث افزایش احتمال دررفتگی شانه خواهد شد.
علائم و نشانه های در رفتگی شانه
علائم و نشانه‌های در رفتگی شانه شامل موارد زیر می‌باشد:
- درد شدید: دررفتگی شانه معمولاً با درد ناگهانی و شدید همراه است. این درد ممکن است در ناحیه شانه، بازو و گاهی در گردن و پشت احساس شود.
- عدم توانایی حرکت شانه: فرد ممکن است نتواند شانه خود را به راحتی حرکت دهد و هر گونه تلاش برای حرکت دادن شانه با درد شدید همراه باشد.
- تورم و کبودی: دررفتگی شانه معمولاً باعث تورم و گاهی کبودی در ناحیه آسیب‌دیده می‌شود.
- تغییر شکل ظاهری شانه: شانه ممکن است به طور غیرعادی و نامنظم به نظر برسد. در برخی موارد، استخوان بازو ممکن است به وضوح از محل طبیعی خود خارج شده باشد.
- حس سوزن سوزن شدن یا بی حسی: برخی افراد ممکن است حس سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در بازو، دست و انگشتان خود داشته باشند. این نشانه می‌تواند به دلیل فشردگی عصب‌ها باشد.
- ضعف عضلانی: دررفتگی شانه می‌تواند باعث ضعف عضلانی در ناحیه شانه و بازو شود.
- صدای کلیک یا ترکیدن: برخی افراد هنگام در رفتگی شانه صدایی مانند کلیک یا ترکیدن احساس می‌کنند.
در صورت مشاهده این علائم، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. درمان به موقع می‌تواند از آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری کند و به بازگشت سریع‌تر به حالت طبیعی کمک کند.
عوامل خطر دررفتگی شانه
دررفتگی شانه زمانی رخ می‌دهد که سر استخوان بازو از حفره کتف خارج می‌شود. این آسیب می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود و عوامل خطر متعددی می‌توانند در افزایش احتمال وقوع آن نقش داشته باشند. در اینجا به بررسی مهم‌ترین علل و عوامل خطر دررفتگی شانه می‌پردازیم:
سابقه دررفتگی قبلی: افرادی که قبلاً دچار دررفتگی شانه شده‌اند، بیشتر در معرض خطر دررفتگی مجدد قرار دارند.
سن: جوانان و افراد میانسال به دلیل فعالیت‌های بیشتری که انجام می‌دهند، بیشتر در معرض خطر هستند. با این حال، افراد مسن نیز به‌دلیل کاهش قدرت عضلانی و انعطاف‌پذیری، در معرض خطر قرار دارند.
جنسیت: مردان به‌دلیل شرکت در فعالیت‌های ورزشی و فیزیکی شدیدتر، بیشتر در معرض خطر دررفتگی شانه هستند.
ساختار آناتومیکی شانه: برخی افراد به‌طور طبیعی دارای ساختار آناتومیکی شانه‌ای هستند که آن‌ها را بیشتر در معرض خطر دررفتگی قرار می‌دهد، مانند شانه‌های بسیار انعطاف‌پذیر یا حفره کتف بزرگ‌تر.
بیماری‌های زمینه‌ای: برخی بیماری‌ها و شرایط پزشکی مانند سندرم مارفان، سندرم اهلرز-دانلوس و ضعف عضلانی می‌توانند خطر دررفتگی شانه را افزایش دهند.
فعالیت‌های شغلی: مشاغلی که نیاز به بلند کردن یا جابجایی اشیاء سنگین دارند، می‌توانند خطر دررفتگی شانه را افزایش دهند.
عوارض دررفتگی شانه چیست؟
دررفتگی شانه می‌تواند عوارض جدی و طولانی‌مدتی به همراه داشته باشد که ممکن است بر کیفیت زندگی و عملکرد روزانه فرد تأثیر بگذارد. در اینجا به بررسی مهم‌ترین عوارض دررفتگی شانه می‌پردازیم:
🟡 ناپایداری مزمن شانه: یکی از شایع‌ترین عوارض دررفتگی شانه، ناپایداری مزمن شانه است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که شانه به‌طور مکرر و به‌سادگی از جای خود خارج می‌شود.
⚫ آسیب به عصب‌ها و رگ‌های خونی: دررفتگی شانه می‌تواند به عصب‌ها و رگ‌های خونی اطراف شانه آسیب برساند. این آسیب‌ها ممکن است منجر به بی‌حسی، ضعف، درد مزمن یا کاهش جریان خون در بازو و دست شود.
🟡 آسیب به رباط‌ها و تاندون‌ها: در برخی موارد، دررفتگی شانه می‌تواند به رباط‌ها و تاندون‌های اطراف شانه آسیب برساند که ممکن است نیاز به جراحی ترمیمی داشته باشد.
⚫ آسیب به غضروف و مفصل: دررفتگی شانه می‌تواند به غضروف و ساختارهای مفصلی آسیب برساند، که ممکن است منجر به بروز آرتروز پیش‌رس در مفصل شانه شود.
🟡 کاهش دامنه حرکتی: آسیب به ساختارهای شانه می‌تواند منجر به کاهش دامنه حرکتی و سختی در انجام فعالیت‌های روزمره شود.
⚫ درد مزمن: برخی افراد پس از دررفتگی شانه دچار درد مزمن می‌شوند که می‌تواند فعالیت‌های روزمره و کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد.
🟡 تجمع مایع در مفصل (هیدرآرتروز): در برخی موارد، ممکن است تجمع مایع در مفصل شانه رخ دهد که می‌تواند باعث تورم و محدودیت حرکتی شود.
⚫ آسیب‌های مکرر: ناپایداری شانه و ضعف عضلانی می‌تواند خطر آسیب‌های مکرر و دررفتگی‌های مکرر را افزایش دهد.
🟡 سفتی و فیبروز: پس از درمان اولیه، ممکن است فیبروز و سفتی عضلات و بافت‌های اطراف شانه ایجاد شود، که می‌تواند حرکت شانه را محدود کند.
⚫ مشکلات روانی و اجتماعی: درد مزمن و محدودیت‌های حرکتی می‌تواند تأثیرات منفی بر روحیه و وضعیت روانی فرد داشته باشد و منجر به مشکلات اجتماعی و کاهش فعالیت‌های اجتماعی و کاری شود.
تشخیص دررفتگی شانه به چه روش هایی انجام می شود؟
تشخیص دررفتگی شانه معمولاً از طریق ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و تست‌های تصویربرداری انجام می‌شود. در بخش تشخیص می بایسشت بدانید چرا نوع ارزیبی و شیوه آن اهمیت دارد. چرا که بر اساس نتایج این ارزیابی ها تصمیم گیری در خصوص روند کنترل و کاهش علائم اتخاذ می شود.
نحوه تشخیص
روش های مختلفی برای تشخیص شدت و وضعیت در رفتگی شانه وجود دارد که در ادامه به صورت جامع آن ها را شرح داده ایم.
تاریخچه پزشکی
- توضیحات بیمار: پزشک با بیمار درباره حادثه یا فعالیتی که منجر به آسیب شده، صحبت می‌کند. این شامل سوالاتی درباره زمان وقوع آسیب، مکان درد، شدت علائم و هر گونه تاریخچه قبلی دررفتگی یا آسیب به شانه است.
- علائم همراه: پزشک همچنین درباره علائم همراه مانند بی‌حسی، ضعف یا تورم سوال می‌کند.
معاینه فیزیکی
- بازرسی بصری: پزشک شانه و بازوی بیمار را از نظر تغییر شکل، تورم، کبودی و موقعیت غیرطبیعی بررسی می‌کند.
- لمس و فشار: پزشک با لمس شانه، موقعیت استخوان‌ها و هرگونه حساسیت یا درد را ارزیابی می‌کند.
- آزمون‌های حرکتی: پزشک از بیمار می‌خواهد که بازو و شانه خود را حرکت دهد تا دامنه حرکتی و هرگونه محدودیت یا درد مرتبط با حرکت را بررسی کند.
تست‌های تصویربرداری
- رادیوگرافی (X-ray): رادیوگرافی اولیه‌ترین و رایج‌ترین روش تصویربرداری برای تشخیص دررفتگی شانه است. این تست به پزشک کمک می‌کند تا موقعیت استخوان‌ها و هرگونه شکستگی یا آسیب دیگر را ببیند.
- ام‌آر‌آی (MRI): ام‌آر‌آی برای بررسی بافت‌های نرم مانند رباط‌ها، تاندون‌ها و غضروف‌ها استفاده می‌شود. این تست می‌تواند به تشخیص آسیب‌های همزمان به بافت‌های نرم کمک کند.
- سی‌تی اسکن (CT scan): سی‌تی اسکن برای بررسی جزئیات بیشتر از ساختار استخوان‌ها و مفصل شانه استفاده می‌شود. این تست ممکن است در موارد پیچیده‌تر یا برای برنامه‌ریزی جراحی مورد نیاز باشد.
- سونوگرافی: در برخی موارد، سونوگرافی می‌تواند برای ارزیابی بافت‌های نرم و تشخیص آسیب‌های مربوط به تاندون‌ها و عضلات استفاده شود.
مراحل تشخیص
- ارجاع به پزشک متخصص: اگر پزشک عمومی مشکوک به دررفتگی شانه باشد، ممکن است بیمار را به پزشک ارتوپد یا متخصص آسیب‌های ورزشی ارجاع دهد.
- تأیید تشخیص: پس از تأیید تشخیص از طریق معاینه فیزیکی و تصویربرداری، پزشک برنامه درمانی مناسب را تعیین می‌کند.
- آزمون‌های تکمیلی: در صورت نیاز، آزمون‌های تکمیلی برای ارزیابی آسیب‌های همراه یا بررسی ناپایداری مزمن شانه انجام می‌شود.
اهمیت تشخیص دقیق
تشخیص دقیق و زودهنگام دررفتگی شانه مهم است زیرا:
- جلوگیری از عوارض: تشخیص زودهنگام می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند ناپایداری مزمن، آسیب به عصب‌ها و رگ‌های خونی و کاهش دامنه حرکتی جلوگیری کند.
- برنامه‌ریزی درمان: تشخیص دقیق به پزشک کمک می‌کند تا برنامه درمانی مناسب شامل جااندازی شانه، فیزیوتراپی و در صورت لزوم جراحی را تعیین کند.
- بازتوانی مؤثر: با تشخیص دقیق، می‌توان برنامه بازتوانی مناسبی برای تقویت عضلات و بهبود دامنه حرکتی شانه تدوین کرد.
آیا در رفتگی شانه در افراد مسن شایع تر است؟
بله، در رفتگی شانه در افراد مسن نسبتاً شایع‌تر است. دلایل اصلی این موضوع عبارتند از:
- ضعف عضلانی: با افزایش سن، قدرت عضلات اطراف مفصل شانه کاهش می‌یابد که می‌تواند منجر به ناپایداری مفصل شود.
- کاهش انعطاف‌پذیری: بافت‌های نرم اطراف مفصل با افزایش سن سفت‌تر می‌شوند که می‌تواند خطر آسیب را افزایش دهد.
- پوکی استخوان: این بیماری که در سنین بالا شایع‌تر است، می‌تواند استخوان‌های شانه را ضعیف کرده و مستعد شکستگی و در رفتگی کند.
- سابقه آسیب‌های قبلی: افراد مسن ممکن است سابقه آسیب‌های قبلی در ناحیه شانه داشته باشند که خطر در رفتگی را افزایش می‌دهد.
- بیماری‌های مفصلی: آرتروز و سایر بیماری‌های مفصلی که در سنین بالا شایع‌تر هستند، می‌توانند ساختار مفصل را تغییر داده و آن را مستعد در رفتگی کنند.
سوالات متداول درباره در رفتگی شانه
عوامل شامل آسیب‌های ورزشی (به‌ویژه در ورزش‌های تماسی)، سقوط یا تصادف، و حرکات ناگهانی و شدید شانه می‌شود.
بله، در صورتی که دررفتگی به‌درستی درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات طولانی‌مدت مانند ناپایداری شانه، درد مزمن و کاهش دامنه حرکتی شود.
بله، در برخی موارد دررفتگی شانه می‌تواند به عصب‌ها آسیب برساند که منجر به بی‌حسی، ضعف یا درد در بازو و دست می‌شود.
بله، دررفتگی شانه می‌تواند به تاندون‌ها و رباط‌های اطراف شانه آسیب برساند که ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشد.
بله، دررفتگی شانه می‌تواند خطر ابتلا به آرتروز مفصل شانه را افزایش دهد، به‌ویژه اگر آسیب به‌درستی درمان نشود.
دررفتگی شانه می‌تواند به کاهش کیفیت زندگی منجر شود، به‌ویژه اگر منجر به درد مزمن یا کاهش دامنه حرکتی شود. درمان مناسب و بازتوانی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
